Het fiscaal partnerschap is een belangrijk begrip in de Nederlandse belastingwetgeving dat is vastgelegd in de Algemene wet inzake rijksbelastingen (AWR) en de Wet Inkomstenbelasting 2001 (Wet IB 2001).

Het bepaalt hoe partners voor de belasting worden behandeld en welke mogelijkheden zij hebben om inkomsten en aftrekposten onderling te verdelen.

Wettelijke basis

Het algemeen partnerbegrip is opgenomen in artikel 5a AWR, terwijl artikel 1.2 Wet IB 2001 specifieke uitbreidingen en beperkingen voor de inkomstenbelasting bevat.

Wie zijn fiscaal partners?

1. Gehuwden en geregistreerd partners

• Zijn automatisch fiscaal partner op basis van artikel 5a, lid 1, onderdeel a AWR
• Het partnerschap eindigt wanneer:
• Een verzoek tot echtscheiding of scheiding van tafel en bed is ingediend EN
• Partners niet meer op hetzelfde adres staan ingeschreven in de Basisregistratie Personen

2. Ongehuwd samenwonenden

Men kan op twee manieren fiscaal partner worden:

A. Met notarieel samenlevingscontract

• Beide partners moeten meerderjarig zijn
• Op hetzelfde adres ingeschreven staan in de Basisregistratie Personen
• Een notarieel samenlevingscontract hebben

B. Zonder notarieel samenlevingscontract

Men moet voldoen aan één van de volgende voorwaarden (artikel 1.2, lid 1 Wet IB 2001):

• Samen een kind hebben
• Een van de partners heeft een kind dat door de ander is erkend
• Als partners aangemeld voor een pensioenregeling
• Samen eigenaar zijn van een woning die als hoofdverblijf dient
• Beiden meerderjarig zijn en een minderjarig kind van ten minste een van beiden staat op hetzelfde adres ingeschreven
• In het voorafgaande kalenderjaar al fiscaal partners waren

Bijzondere situaties

Verpleeg- of verzorgingshuis

Als een van de partners wordt opgenomen in een verpleeg- of verzorgingshuis, blijft het fiscaal partnerschap bestaan. Dit is geregeld in artikel 5a, lid 7 AWR en artikel 1.2, lid 5 Wet IB 2001. Het partnerschap eindigt alleen als een van beiden hier schriftelijk om verzoekt bij de Belastingdienst.

Fiscale voordelen

Fiscaal partners kunnen bepaalde inkomsten en aftrekposten onderling verdelen, waaronder:

• De belastbare inkomsten uit eigen woning
• Het inkomen uit aanmerkelijk belang
• De persoonsgebonden aftrek
• De gezamenlijke grondslag sparen en beleggen van box 3
• De te verrekenen dividendbelasting

Deze verdeling is alleen mogelijk als men het hele kalenderjaar elkaars fiscaal partner is geweest, tenzij men gebruik maakt van de regeling in artikel 2.17, lid 7 Wet IB 2001 voor een deel van het jaar.

Het partnerbegrip in één oogopslag:

graph TD
    A["Fiscaal Partnerbegrip (Art. 5a AWR)"]
    B["Gehuwden & Geregistreerd Partners"]
    C["Ongehuwde Samenwoners"]
    D["Beëindiging Partnerschap"]
    E["Speciale Regeling"]

    A --> B
    A --> C
    A --> D
    A --> E

    B -->|"Automatisch"| B1["Partners van rechtswege"]
    B -->|"Bij meerdere"| B2["Alleen oudste verbintenis telt"]

    C -->|"Vereisten"| C1["Notarieel samenlevingscontract"]
    C -->|"En"| C2["Zelfde adres in BRP"]
    C -->|"Bij meerdere"| C3["Alleen oudste contract telt"]

    D -->|"Voorwaarden"| D1["Verzoek echtscheiding/scheiding tafel en bed"]
    D -->|"En"| D2["Niet meer op zelfde adres"]

    E -->|"Verpleeg/verzorgingshuis"| E1["Partnerschap blijft bestaan"]
    E1 --> E2["Tenzij nieuwe fiscale partner"]
    E1 --> E3["Of schriftelijk verzoek beëindiging"]

%% Stijl toevoegen
    classDef bigGraph font-size:60px, fill:#354a25, stroke:#000000, stroke-width:2px, color:#ffffff;
    class A,B,C,D,E,B1,B2,C1,C2,C3,D1,D2,E1,E2,E3 bigGraph;

%% Stijl voor de lijnen (edge labels)
    linkStyle default stroke:#000000, stroke-width:8px, font-size:40px, color:#0088b4

Voorbeelden Fiscaal Partnerschap

Getrouwd stel

Rik en Marieke zijn getrouwd en wonen samen. Zij zijn automatisch fiscaal partners. Als Rik op 1 mei de woning verlaat, een andere woning huurt en zich daar laat inschrijven, blijven zij fiscaal partners totdat:

• Er een verzoek tot echtscheiding wordt ingediend, EN
• Ze niet meer op hetzelfde adres staan ingeschreven

Samenwonen met samenlevingscontract

Jos trekt bij Caroline in en laat zich op haar adres inschrijven. Op dat moment zijn ze nog geen fiscaal partners. Op 15 september sluiten ze een notarieel samenlevingscontract. Vanaf dat moment zijn ze wel fiscaal partners.

Samenwonen met kind

Klaas en Marije gaan samenwonen in Marks woning. Ze laten zich beiden inschrijven op dit adres maar hebben geen samenlevingscontract. Ze zijn dan nog geen fiscaal partners. Op 1 september krijgen ze samen een kind dat Klaas erkent. Vanaf dat moment worden ze wel als fiscaal partners aangemerkt.

Gezamenlijke woning

Jan en Pieter kopen samen een woning waarin ze gaan samenwonen. Ook zonder samenlevingscontract worden ze nu fiscaal partners. Als ze later de woning verkopen en een woning gaan huren, blijven ze fiscaal partners omdat ze het jaar ervoor ook al fiscaal partners waren.

Opname in verzorgingshuis

Als een van beide partners wordt opgenomen in een verpleeg- of verzorgingshuis, blijft het fiscaal partnerschap gewoon bestaan. Dit geldt zowel voor gehuwden als voor samenwonenden met een samenlevingscontract. Het partnerschap eindigt pas als een van beiden daar schriftelijk om verzoekt bij de Belastingdienst.

Meerdere partners

Willem woont samen met Elise en ze hebben samen een kind. Elise heeft ook Willem aangemeld als partner voor haar pensioenregeling. Allen staan op hetzelfde adres ingeschreven. In dit geval zijn Willem en Elise fiscaal partners, omdat het hebben van een gezamenlijk kind voorgaat op partnerschap voor de pensioenregeling.